หลักการและเหตุผล: เนื่องจากการศึกษาการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันที่จ าเพาะต่อไวรัส SARS-CoV-2 ตามหลังการฉีดวัคซีนโควิด-19 ในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังและผู้ป่วยปลูกถ่ายไตยังไม่เคยมีการศึกษามาก่อนระเบียบวิธีวิจัย: การศึกษาในระยะที่ 1 เป็นการฉีดวัคซีนโควิด-19 ชนิดเชื้อตายจ านวนสองเข็มห่างกันสี่สัปดาห์แก่อาสาสมัครทุกราย การศึกษาในระยะที่ 2 เป็นการฉีดวัคซีนโควิด-19 ชนิดมีไวรัสเป็นตัวน าพาเป็นเข็มที่สามตามหลังเข็มสองหนึ่งถึงสองเดือน โดยท าการตรวจวัดการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันที่จ าเพาะต่อไวรัส SARS-CoV-2ชนิดน้ าและชนิดเซลล์ก่อนฉีดวัคซีน (V0) สี่สัปดาห์หลังเข็มแรก (V1) สองสัปดาห์หลังเข็มสอง (V2) และสองสัปดาห์หลังเข็มสาม (V3)ผลการศึกษา: ผู้วิจัยได้รวบรวมอาสาสมัครจ านวน 135 ราย ประกอบด้วย ผู้ป่วยปลูกถ่ายไต 37 ราย ผู้ป่วยฟอกเลือด 31 ราย ผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง 29 ราย และผู้ที่มีภูมิคุ้มกันปกติ 38 ราย จากการศึกษาระยะที่ 1 พบว่าค่ามัธยฐาน (ค่าพิสัยระหว่างควอไทล์) ของระดับ anti-receptor binding domain (RBD) antibody หลังเข็มสอง (V2) ในผู้ป่วยปลูกถ่ายไตมีค่าต่ ากว่าผู้ที่มีภูมิคุ้มกันปกติอย่างมีนัยส าคัญทางสถิติ(2.4 [1.1–3.7] vs. 1,742.0 [747.7–3,783.0] AU/mL, p0.05) ส่วนค่ามัธยฐาน (ค่าพิสัยระหว่างควอไทล์) ของระดับ anti-RBD antibody หลังเข็มสอง (V2) ในผู้ป่วยฟอกเลือดและล้างไตทางช่องท้องนั้นมีค่าต่ ากว่าผู้ที่มีภูมิคุ้มกันปกติอย่างมีนัยส าคัญทางสถิติ(590 (219-1427) vs. 1767 (312-7870) AU/mL, p0.05) จากการศึกษาระยะที่ 2อาสาสมัครจ านวน 106 รายที่เข้าร่วมการศึกษาก่อนหน้าประกอบด้วย ผู้ป่วยปลูกถ่ายไต 31 ราย ผู้ป่วยฟอกเลือด 31 รายผู้ป่วยล้างไตทางช้องท้อง 28 รายและผู้ที่มีภูมิคุ้มกันปกติ 16 ราย พบว่าค่ามัธยฐาน (ค่าพิสัยระหว่างควอไทล์) ของระดับ anti-RBD antibody ในผู้ป่วยปลูกถ่ายไต ผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องและผู้ป่วยฟอกเลือด มีค่า 1.0(0.4–26.8), 1,092.5(606.9–1927.2) แ ล ะ 1,740.9(1,106–3,762.3) BAU/mL ต า ม ล า ดั บ แ ล ะร้ อ ย ล ะ ข องneutralizing antibody inhibition มีค่า 0.9(0–9.9), 98.8(95.9–99.5), และ 99.4(98.8–99.7) ตามล าดับหลังเข็มสาม (V3) ทั้งสองค่ามีค่าเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยส าคัญทางสถิติในทุกกลุ่มเมื่อเทียบกับหลังเข็มสอง (V2) (p 0.05)<br><br>Rationale: Immunogenicity following COVID-19 vaccination among chronic kidney disease and kidney transplant patients has not been assessed.Material and Method: In phase 1, all participants received two doses, at 4-week intervals, of an inactivated whole-virus SARS-CoV-2 vaccine. In phase 2, eligible participants were offered a third dose of the ChAdOx1 nCoV-19 vaccine 1–2 months after the second dose. SARS-CoV-2-specific humoral (HMI) and cell-mediated immunity (CMI) were measured before (V0), four weeks postfirst dose (V1), two weeks post-second dose (V2), and two weeks post-third dose (V3).Results: We included 135 patients, which comprised of 37 kidney transplant recipients (KT), 31 hemodialyzed patients (HD), 29 peritoneal dialyzed patients (PD), and 38 healthy controls. In phase 1, the median (IQR) anti-receptor binding domain (RBD) antibody level after V2 was significantly lower than in healthy controls (2.4 [1.1–3.7] vs. 1,742.0 [747.7–3,783.0] AU/mL, p0.05). A median (IQR) of anti–RBD IgG level was significantly lesser among HD and PD patients than in the controls (590 (219-1427) vs. 1767 (312-7870) AU/mL, p0.05). In phase 2, 106 eligible participants comprised 31 KT, 28 PD, 31 HD patients, and 16 controls. Among KT, PD, and HD groups, the median (IQR) of anti-RBD levels were 1.0(0.4–26.8), 1,092.5(606.9–1927.2), and 1,740.9(1,106–3,762.3) BAU/mL, respectively and percentages of neutralizing antibody inhibition was 0.9(0–9.9), 98.8(95.9–99.5), and 99.4(98.8–99.7), respectively, at two weeks after V3. Both parameters were significantly increased from V2 across all groups (p 0.05).Summary and discussion: We reported suboptimal HMI but comparable CMI in KT and dialyzed patients compared to healthy individuals after two-dose inactivated COVID-19 vaccination. Furthermore, the results remained consistent after receiving an additional dose of the ChAdOx1 nCoV-19 vaccine. The heterologous 3-dose SARS-CoV-2 vaccination regimen elicited greater immunogenicity among dialyzed patients; however, inadequate responses remained in the KT ชrecipients. Therefore, we conclude that an additional vaccine dose should be considered to a primary series to produce greater immune responsiveness among ESKD and KT patients, who remain vulnerable to COVID-19-related disease and mortality.