งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาฤทธิ์ทางชีวภาพที่เกี่ยวข้องกับการบำรุงผิวพรรณของสารสกัดธรรมชาติ เพื่อนำไปพัฒนาระบบนำส่งไลโปโซมและผลิตภัณฑ์สเปรย์ถนอมดวงตาที่มีส่วนผสมจากสารสกัดใบบัวบกและสารสกัดธรรมชาติ โดยคัดเลือกสารสกัดจากธรรมชาติเพื่อศึกษาฤทธิ์ในการต้านอนุมูลอิสระ คุณสมบัติในการทำให้ผิวขาวขึ้นโดยทดสอบฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ไทโรซิเนส และความสามารถในการลดริ้วรอย โดยทดสอบฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์คอลลาจีเนส อิลาสเตส และไฮยาลูโรนิเดส จากนั้นคัดเลือกสารสกัดจากคุณสมบัติทางเภสัชวิทยา ลักษณะทางกายภาพ ความน่าเชื่อถือของสารสกัดในด้านความนิยมใช้ในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางบำรุงผิว และความอ่อนโยนต่อผิวพรรณ จากนั้นจึงนำไปพัฒนาระบบนำส่งไลโปโซมโดยใช้วิธีการทำเป็นแผ่นฟิล์มบาง แล้วจึงพัฒนาต่อไปเป็นผลิตภัณฑ์สเปรย์ถนอมดวงตาที่มีส่วนผสมจากสารสกัดใบบัวบกและสารสกัดธรรมชาติ โดยมีการศึกษาคุณลักษณะในด้านลักษณะทางกายภาพ ขนาดอนุภาพของไลโปโซม การกระจายตัวของขนาดอนุภาพของไลโปโซม ความต่างศักย์ซีต้า พร้อมทั้งทดสอบการระคายเคืองในเนื้อเยื่อไข่ไก่ ซึ่งจากผลการศึกษาพบว่า สารสกัดที่มีคุณสมบัติที่เหมาะสมในการนำมาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์สเปรย์ถนอมดวงตานั้น ได้แก่ สารสกัดใบบัวบก ชาเขียว ฝรั่ง มัลเบอร์รี่ ว่านหางจระเข้ และวิชฮาเซล ซึ่งส่วนผสมดังกล่าวมีฤทธิ์ทางชีวภาพที่ครอบคลุมทั้งการต้านอนุมูลอิสระ ทำให้ผิวขาวขึ้น และลดริ้วรอย ในการพัฒนาตำรับไลโปโซม พบว่าไลโปโซมมีขนาดอนุภาคอยู่ในช่วง 240 – 320 นาโนเมตร ซึ่งมีความเหมาะสมในการใช้งานบริเวณผิวหนังรอบดวงตา และเมื่อพัฒนาเป็นตำรับผลิตภัณฑ์สเปรย์ถนอมดวงตาที่มีส่วนผสมจากสารสกัดใบบัวบกและสารสกัดธรรมชาติ ได้ผลิตภัณฑ์ต้นแบบที่ได้มีขนาดอนุภาค 214.50 ? 5.19 นาโนเมตร มีการกระจายตัวของอนุภาคเท่ากับ 0.47 ? 0.11 และความต่างศักย์ซีต้า 20.83 ? 1.08 มิลลิโวลต์ ซึ่งมีความคงสภาพที่ดี ไม่ก่อให้เกิดการระคายเคืองเมื่อทดสอบในเนื้อเยื่อไข่ไก่ ทั้งยังมีค่าความเป็นกรดด่างเท่ากับ 7.4 ซึ่งเหมาะสมกับการใช้งานบริเวณรอบดวงตา นอกจากนี้ ยังไม่มีผลต่อการใช้เครื่องสำอาง ไม่มีปัญหาสีติดบริเวณผ้าขาวหรือผิวหนัง และยังช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นให้กับคอนแทคเลนส์ได้อีกด้วย ดังนั้น ผลิตภัณฑ์สเปรย์ถนอมดวงตาที่มีส่วนผสมจากสารสกัดใบบัวบกและสารสกัดธรรมชาติดังกล่าวจึงมีความเหมาะสมในการนำไปใช้ประโยชน์เชิงพาณิชย์ อย่างไรก็ตาม ควรมีการทดสอบประสิทธิภาพและความปลอดภัยในอาสาสมัครที่เป็นมนุษย์ต่อไป <br><br>This research aimed to investigate the biological activities related to skin-care of various natural extracts, develop them into a liposome delivery system, and develop eye-care spray products containing Centella asiatica and natural extracts. The natural extracts were evaluated for their antioxidant activities, skin whitening properties by an anti-tyrosinase activity determination, potential to reduce wrinkles via anti-collagenase, anti-elastin, and anti-hyaluronidase activities determination. The extracts were then selected regarding their pharmacological properties, physical attractiveness, the reliability of the extract in terms of its popularity in skin care cosmetic products, and tenderness to the skin. The liposome delivery system was then developed by using the thin film method and further developed into eye-care spray products containing Centella asiatica and natural extracts. The resulting products were characterized in terms of physical characteristics, particle size of liposome, size distribution, zeta potential, and irritation test using the hens egg-chorioallantoic membrane test. The results denoted that the extracts with suitable properties to be developed into eye-care spray products included Centella asiatica, Camellia sinensis, Psidium guajava, Morus alba, Aloe vera, and Hamamelis virginiana. The resulting mixture of these natural extracts possessed a wide range of biological activities, including antioxidant, skin whitening, and anti-wrinkle properties. In terms of liposome development, the particle size of liposomes was in the range of 240 – 320 nm, which was ideal for application in the skin surrounding the eyes. The eye spray prototype had a particle size of 214.50 ? 5.19 nm, polydispersity index of 0.47 ? 0.11, and zeta potential of 20.83 ? 1.08 mV. The product was stable and did not cause irritation to the hens egg-chorioallantoic membrane. Its pH of 7.4 made it safe to use around the eyes. Besides, it has no bearing on the usage of cosmetics, no issues with color adhering on clothes or skin, and enhance the moisture to contact lenses. Therefore, the eye spray containing natural extracts were suitable for commercial use and suggested for further investigated on safety and efficacy in human volunteers.